Od czasu wprowadzenia stanu epidemii systematycznie wdrażano kolejne ograniczenia w różnych dziedzinach życia. Te, które dotyczą przedsiębiorców prowadzących takie działalności jak gastronomiczna, turystyczna, hotelarska czy fitness są aktualnie najbardziej dyskutowane. Nierzadkie są doniesienia medialne o tym, iż przedsiębiorcy ci bez względu na dalsze plany rządu będą otwierać się na klientów i rozpoczną funkcjonowanie na rynku, z zachowaniem wymogów sanitarnych. Powyższe jest wynikiem coraz częstszego kwestionowania legalności wprowadzonych zakazów i ograniczeń dotyczących wyżej wskazanych branż. Tą ogólną tezę należy poddać bardziej szczegółowej analizie.
Podstawa prawna ograniczeń
Instytucje państwowe nakładające administracyjne kary pieniężne na przedsiębiorców, w szczególności powiatowi inspektorzy sanitarni i za nimi Państwowy Inspektor Sanitarny, za podstawę swoich działań mają znowelizowane przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1845 z późn. zm.). Dodany „ustawą covidową” art. 46b umożliwił wprowadzenie w drodze rozporządzenia czasowych ograniczeń określonych zakresów działalności przedsiębiorców. Niezastosowanie się do ograniczeń mogło doprowadzić do nałożenia administracyjnych kar pieniężnych w wysokości od 10 000 do 30 000 zł.
W przeciągu niespełna roku, rozporządzenie określające zakres ograniczeń dla przedsiębiorców zmieniało się kilkadziesiąt razy. Zawsze jednak zawierało kategoryczne regulacje dotyczące zakazu prowadzenia określonych działalności gospodarczych. Takie branże jak gastronomiczna, fitness, hotelarska czy turystyczna są obciążone ograniczeniami i zakazami niemal od samego początku pandemii, z niewielkimi przerwami.
Legalność stosowanych ograniczeń, zakazów i kar administracyjnych
W związku z faktem, iż ograniczenia i zakazy obowiązują już prawie rok, przedsiębiorcy, którzy nie zastosowali się do wprowadzonych zakazów, doczekali się już rozpoznania ich skarg od decyzji Państwowego Inspektora Sanitarnego. Wojewódzkie sądy administracyjne przyjęły stanowisko, iż rozporządzenia na podstawie których nakłada się na przedsiębiorców administracyjne kary pieniężne są niezgodne z Konstytucją i sprzeczne z zasadami prawidłowej legislacji.
Wskazując na narrację sądów, wskazać po pierwsze należy, że Rada Ministrów zrezygnowała z formalnego i przewidzianego w art. 232 Konstytucji RP wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Rząd uznał, że przyznane mu zwykłe środki prawne są wystarczające, aby opanować istniejący stan epidemii. W związku z tym w celu wprowadzenia ograniczeń wolności i praw człowieka nie można powoływać się na nadzwyczajne okoliczności, uzasadniające szczególne rozwiązania prawne oraz okolicznościami tymi nie można usprawiedliwiać daleko idących ograniczeń swobód obywatelskich wprowadzanych w formie rozporządzeń.
Po drugie tylko unormowania, które nie stanowią podstawowych elementów składających się na ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności, mogą być treścią rozporządzenia. W rozporządzeniu powinny być zamieszczane jedynie przepisy o charakterze technicznym, nie mające zasadniczego znaczenia z punktu widzenia praw lub wolności jednostki.
Z powyższymi regułami zerwano jednak wprowadzając przepisy związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Całość ograniczeń wolności i praw została przeniesiona z ustawy do rozporządzenia. Byłoby to dopuszczalne w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej.
Po trzecie, wprowadzone na podstawie rozporządzenia czasowe ograniczenia prowadzenia przez przedsiębiorców określonej w tych przepisach działalności sprowadzały się w istocie do zakazu prowadzenia tej działalności. Żaden przepis określający upoważnienia ustawowe do wydania rozporządzenia nie zawierał umocowania do określania w rozporządzeniu zakazów prowadzenia działalności gospodarczej. W tym więc zakresie dyskutowane rozporządzenie zostało wydane bez upoważnienia ustawowego, nie wykonuje też ustawy, gdyż wprowadza do systemu prawnego treści nieznane ustawie, w tym przypadku wprowadza nieznany ustawie zakaz prowadzenia działalności gospodarczej ze względu na stan epidemii.
Podsumowanie
Z powyższych rozważań wynika, iż przyjęcie określonej strategii i argumentacji pozwala na uniknięcie nałożenia administracyjnej kary pienieżnej na osobę prowadzącą działalność gospodarczą, co do której wprowadzono zakazy i ograniczenia na czas trwania stanu epidemii.
