Przemiany społeczno - gospodarcze, łatwość migracji ludności a także wzrastający popyt na pracowników średnio i wysoko wykwalifikowanych doprowadził do powszechnego zjawiska zatrudniania cudzoziemców (zwłaszcza pochodzenia ukraińskiego) przez polskie przedsiębiorstwa.
Warunki legalnego zatrudnienia
Aby firma mogła legalnie zatrudniać cudzoziemca musi sprostać wielu prawnym wymogom. Istnieją różne sposoby legalizacji pobytu obcokrajowca na terytorium Polski. W centrum zainteresowania pracodawcy winny znaleźć się takie kwestie jak:
- uzyskanie na drodze formalnej zezwolenia na pracę (ewentualnie zezwolenie na pobyt czasowy i pracę – tzw. zezwolenie jednolite) lub zatrudnienie pracownika w oparciu o oświadczenie o powierzeniu pracy;
- objęcie pracownika odpowiednią regulacją dotyczącą ubezpieczenia społecznego;
- zapewnienie zgodności z przepisami prawa pracy;
- analiza aspektu podatkowego – podatek dochodowy od osób fizycznych.
Poniżej kilka uwag dotyczących kwestii podstawowej – warunków i zasad uzyskania zezwolenia na pracę lub powierzenia pracy w trybie oświadczenia.
Zezwolenie na pracę
Przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców w Rzeczypospolitej Polskiej reguluje ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1482 z późn. zm.), w szczególności rozdział 16 - Podejmowanie pracy za granicą u pracodawców zagranicznych oraz wykonywanie pracy przez cudzoziemców w Rzeczypospolitej Polskiej.
Każdy obcokrajowiec chcący podjąć pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (a który na mocy przepisów nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę w Polsce) musi posiadać odpowiednie zezwolenie. O zezwolenie na pracę (głównie typu A) występuje pracodawca do właściwego wojewody lub w przypadku zezwolenia na pobyt czasowy i pracę - cudzoziemiec (lub pracodawca w jego imieniu, np. na podstawie udzielonego pełnomocnictwa) przebywający już legalnie na terytorium Polski do wojewody właściwego ze względu na pobyt cudzoziemca.
Ogólnym warunkiem przebywania a tym bardziej wykonywania pracy w Polsce na podstawie zezwolenia na pracę, jest posiadanie przez cudzoziemca tytułu pobytowego (np. wiza, wiza Shengen, ruch bezwizowy, paszport biometryczny)
Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę – zezwolenie jednolite
Od 2014 roku dopuszczalne jest zatrudnienie cudzoziemca na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę – tzw. zezwolenie jednolite. Wniosek o takie zezwolenie składa cudzoziemiec już przebywający legalnie na terytorium Polski, jeśli praca ma być wykonywana dłużej niż 3 miesiące. Co do zasady, cudzoziemiec powinien dołączyć do wniosku informację starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych danego pracodawcy (test rynku pracy), którą wcześniej uzyskał i przekazał cudzoziemcowi pracodawca.
Praca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
Wskazany tryb zatrudniania cudzoziemca jest daleko uproszczoną formą. Oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi można złożyć, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:
- cudzoziemiec, którego chce zatrudnić przedsiębiorstwo jest obywatelem Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji lub Ukrainy;
- okres zatrudnienia nie przekroczy 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy;
- prace, które będzie wykonywał cudzoziemiec nie dotyczą prac sezonowych, na które trzeba uzyskać zezwolenie typu S.
Warunkiem skorzystania z procedury uproszczonej jest uzyskanie przez pracodawcę wpisu do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy oraz posiadanie przez cudzoziemca dokumentu potwierdzającego tytuł pobytowy w Polsce, uprawniającego go do wykonywania pracy na terytorium Polski (tytuł pobytowy jak w przypadku zezwolenia na pracę).
Poza powyższymi warunkami, należy zwrócić uwagę na inne, równie ważne, a dotyczące stosunku pracownik – pracodawca. Przykładowo podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, jest obowiązany do zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej. Przed podpisaniem tej umowy, musi przedstawić cudzoziemcowi jej tłumaczenie na język zrozumiały dla cudzoziemca.
Podsumowując, zatrudnienie cudzoziemca w Polsce związane jest z szeregiem obowiązków. Ich przestrzeganie jest istotną częścią regulacji dotyczących zatrudnienia cudzoziemców. Omówiony powyżej aspekt formalnych podstaw zatrudnienia jest jednym z wielu istotnych kwestii, o których trzeba pamiętać zatrudniając obcokrajowca.
